Театр буюу жүжиглэн гэдэг нь дуурь, бүжигэн жүжиг зэрэг хөгжмийн тайзны бүтээлд гаргаж үзүүлэх тусгай тоноглосон байр юм.
Театрын хөгжим гэдэг нь жүжиглэхэд бүхий л талын үүрэг гүйцэтгэх зориулалттай хөгжмийн бүтээл.
Театр нь хамгийн анх шашины ёслолын зан үйлдлээс үүссэн эртний түүхтэй урлаг юм. Эртний дорно дахины драмд, хөгжим, үг болон бүжгийг нэг түвшинд хослуулан толилуулдаг байжээ. Тэгвэл эртний Грекийн эмгэнэнэлт хөгжимд нийлсэн эгшигээр хоорын дууг хөгжмийн зэмсэгтэй хослуулан эгшиглүүлдэг байсан байна. Энэтхэгийн лила /хөгжимт бүжгийн драм/, катхакали, якшагана /бүжиг, харилцан яриа, аялан унших, дуу зэргийг хослуулсан/ зэрэг ардын театрууд нь сонгодог театрын үндэс суурыг тавьж өгчээ.
Дундад зууны үеийн Хятадын хөгжмийн театрт цзацзюй урсгал хүч түрэн орж иржээ.
Японы эртний театрын төлөөлөгчдийн нэг бол 8 дугаар зуунд үүссэн гагаку хөгжимтэй толилуулдаг бугаку бүжигэн ший юм.
Харин 14-15 дугаар зууны Японы театрын жүжигт яруугаар аялан уншихыг зарчим болгож, урлагийн онцгой өвөрмөц темп хоолойгоор текстээ удаанаар аялан, найрал дуучид нь харилцан дуулж, бүжиглэдэг байжээ.
16 дугаар зуунд үүссэн Зёрзури гэх хүүхэлдэйн театрт сямисэн дагалт хөгжимэн дор, дуучид туулийн үлгэр хүүрнэн үггүй жүжигийг / пантомим/ хавсарган тавидаг байжээ.
Дундад зууны үеийн өмнөд Европт сүмийн ёс жаягийн дагуу мэргэжлийн драм үүсэн хөгжисөн байдаг. 9 -13 дугаар зуунд оршиж байсан литург /литургический/ драм нь 14-15 дугаар зуунд шашины жүжиг болон хувирсан байдаг.
Сэргэн мандалтийн үеийн Өрнөд Европын урлаг, эртний уламжлалт театр руу дахин чиглэлээ хандуулжээ.
Мадригал буюу алиа дуу хошин жүжиг нь 16 дугаар зуунд анх үүсч байжээ. Дэлхийн театрын хөгжлийн түүхэнд Шекспир, болон түүний нэг үеийн Ф.Бомонта, Ж, Флетчер зэрэг нэрт зохиолчид дууль, бүжиг, баярын бүрээ, цэргийн дохио гэх мэт уламжилалт төрлүүдийг зохиолдоо тусгаж өгсөн нь үнэтэй хувь нэмэр оруулсан юм.
17-р зууны 2 дугаар хагас буюу сэргэн мандалтын үеийн Английн театрт төгс хөгжимтөй багтай жүжиг болон баатарын тухай драмууд зонхилох байр суурийг эзэлдэг байжээ.
Энэ үеийн театрийн хөгжимд Г.Перселлагийн туурвисан бүтээлүүд томоохон өөрчилөлтийг оруулсан. Түүний зохиолууд ихэвчлэн театрын хөгжимд хамаарагддаг боловч, түүний театрийн ихэнх бүтээлүүд нь хөгжмийн өндөр чанартай дуурь руу чиглэгдсэн байдаг. Жишээ нь “Зөн совинч эмэгтэй”, “Ид шидийн хатан хаан”, “хар салхи”.
Түүний туурвисан бүтээлийн ачаар английн урлагт, дууль дуурь үүсч хөгжисөн юм.
17- дугаар зууны Францын театрын хөгжимд хошин балетын төрлийг үүсгэсэн, Мольер. Ж.Б. Люлли хоёрын хамтарсан бүтээл дэлхийн театрын урлагт үнэтэй хувь нэмэр оруулсан юм. Жишээ нь “Хүсээгүй гэрлэлт”, “Ноён Де Пурсоняк”, “Жорж Данден”.
Тэдний гаргасан шинэ төрөл нь дуугаар харилцан яриаг илэрхийлэхийн зэрэгцээ, дуурийн дуу бүжигтэй хослуулан тайзан дээр амилуулдаг байна.
Мелодрам Францад анх 18 дугаар зуунд үүсчээ. 18 дугаар зууны 2 дугаар хагас хүртэл хөгжим нь зөвхөн нэг тайзнаас нөгөө тайзанд тавигдаж драмтай маш ерөнхий холбоотой байсан байна.
Дараа нь Г.Лессинг /1767-1769/ тайзны хөгжимийг, жүжигтэй хослуулж эхнэлсэн байна.
Энэ төрөлд В.А Моцарт И.Гаидн, Л.Бетховен нарын бүтээл хамаардаг,
20 дугаар зуунд хөгжимийг драмтай ойртуулсан 2 урсгал үүссэн.
/К.Орфа, Б.Брехта, П.Хиндемит, К.Венль, Х.Эислер/.
Театрын хөгжим гэдэг нь жүжиглэхэд бүхий л талын үүрэг гүйцэтгэх зориулалттай хөгжмийн бүтээл.
Театр нь хамгийн анх шашины ёслолын зан үйлдлээс үүссэн эртний түүхтэй урлаг юм. Эртний дорно дахины драмд, хөгжим, үг болон бүжгийг нэг түвшинд хослуулан толилуулдаг байжээ. Тэгвэл эртний Грекийн эмгэнэнэлт хөгжимд нийлсэн эгшигээр хоорын дууг хөгжмийн зэмсэгтэй хослуулан эгшиглүүлдэг байсан байна. Энэтхэгийн лила /хөгжимт бүжгийн драм/, катхакали, якшагана /бүжиг, харилцан яриа, аялан унших, дуу зэргийг хослуулсан/ зэрэг ардын театрууд нь сонгодог театрын үндэс суурыг тавьж өгчээ.
Дундад зууны үеийн Хятадын хөгжмийн театрт цзацзюй урсгал хүч түрэн орж иржээ.
Японы эртний театрын төлөөлөгчдийн нэг бол 8 дугаар зуунд үүссэн гагаку хөгжимтэй толилуулдаг бугаку бүжигэн ший юм.
Харин 14-15 дугаар зууны Японы театрын жүжигт яруугаар аялан уншихыг зарчим болгож, урлагийн онцгой өвөрмөц темп хоолойгоор текстээ удаанаар аялан, найрал дуучид нь харилцан дуулж, бүжиглэдэг байжээ.
16 дугаар зуунд үүссэн Зёрзури гэх хүүхэлдэйн театрт сямисэн дагалт хөгжимэн дор, дуучид туулийн үлгэр хүүрнэн үггүй жүжигийг / пантомим/ хавсарган тавидаг байжээ.
Дундад зууны үеийн өмнөд Европт сүмийн ёс жаягийн дагуу мэргэжлийн драм үүсэн хөгжисөн байдаг. 9 -13 дугаар зуунд оршиж байсан литург /литургический/ драм нь 14-15 дугаар зуунд шашины жүжиг болон хувирсан байдаг.
Сэргэн мандалтийн үеийн Өрнөд Европын урлаг, эртний уламжлалт театр руу дахин чиглэлээ хандуулжээ.
Мадригал буюу алиа дуу хошин жүжиг нь 16 дугаар зуунд анх үүсч байжээ. Дэлхийн театрын хөгжлийн түүхэнд Шекспир, болон түүний нэг үеийн Ф.Бомонта, Ж, Флетчер зэрэг нэрт зохиолчид дууль, бүжиг, баярын бүрээ, цэргийн дохио гэх мэт уламжилалт төрлүүдийг зохиолдоо тусгаж өгсөн нь үнэтэй хувь нэмэр оруулсан юм.
17-р зууны 2 дугаар хагас буюу сэргэн мандалтын үеийн Английн театрт төгс хөгжимтөй багтай жүжиг болон баатарын тухай драмууд зонхилох байр суурийг эзэлдэг байжээ.
Энэ үеийн театрийн хөгжимд Г.Перселлагийн туурвисан бүтээлүүд томоохон өөрчилөлтийг оруулсан. Түүний зохиолууд ихэвчлэн театрын хөгжимд хамаарагддаг боловч, түүний театрийн ихэнх бүтээлүүд нь хөгжмийн өндөр чанартай дуурь руу чиглэгдсэн байдаг. Жишээ нь “Зөн совинч эмэгтэй”, “Ид шидийн хатан хаан”, “хар салхи”.
Түүний туурвисан бүтээлийн ачаар английн урлагт, дууль дуурь үүсч хөгжисөн юм.
17- дугаар зууны Францын театрын хөгжимд хошин балетын төрлийг үүсгэсэн, Мольер. Ж.Б. Люлли хоёрын хамтарсан бүтээл дэлхийн театрын урлагт үнэтэй хувь нэмэр оруулсан юм. Жишээ нь “Хүсээгүй гэрлэлт”, “Ноён Де Пурсоняк”, “Жорж Данден”.
Тэдний гаргасан шинэ төрөл нь дуугаар харилцан яриаг илэрхийлэхийн зэрэгцээ, дуурийн дуу бүжигтэй хослуулан тайзан дээр амилуулдаг байна.
Мелодрам Францад анх 18 дугаар зуунд үүсчээ. 18 дугаар зууны 2 дугаар хагас хүртэл хөгжим нь зөвхөн нэг тайзнаас нөгөө тайзанд тавигдаж драмтай маш ерөнхий холбоотой байсан байна.
Дараа нь Г.Лессинг /1767-1769/ тайзны хөгжимийг, жүжигтэй хослуулж эхнэлсэн байна.
Энэ төрөлд В.А Моцарт И.Гаидн, Л.Бетховен нарын бүтээл хамаардаг,
20 дугаар зуунд хөгжимийг драмтай ойртуулсан 2 урсгал үүссэн.
/К.Орфа, Б.Брехта, П.Хиндемит, К.Венль, Х.Эислер/.
залгаж унших юмсан
ReplyDeleteБаярлалаа. Дэлхийн театрын түүхийн талаар илүү олон хэрэгтэй мэдээллүүд оруулаарай
ReplyDelete